Καταγραφή των χαρακτηριστικών των βασιλισσών μελισσών
Η καθιέρωση ενός προγράμματος εκτροφής μελισσών απαιτεί σχεδιασμό, οργάνωση και αφοσίωση.
Η ποιότητα της βασίλισσας, που συχνά συνδέεται με την αναπαραγωγική της ικανότητα, έχει βαθύ αντίκτυπο στην παραγωγή μελιού, στην ανθεκτικότητα ασθενειών και στην ικανότητα διαχείμασης. Η αποτυχία της βασίλισσας αναφέρεται σταθερά ως αιτία θνησιμότητας μελισσιών σε πρόσφατες έρευνες για τις απώλειες του χειμώνα. Οι μελισσοκόμοι μπορούν να αντιληφθούν πότε μια βασίλισσα αποτυγχάνει και θα ενεργήσουν να την αντικαταστήσουν, αλλά αυτή η διαδικασία είναι αργή, επισφαλής και μπορεί τελικά να είναι ανεπιτυχής. Επομένως, είναι σημαντικό για τον μελισσοκόμο να αναγνωρίσει πότε μια βασίλισσα έχει τη βέλτιστη απόδοση και πότε παράγοντες όπως ασθένειες και πίεση των παρασίτων περιορίζουν την παραγωγή γόνου. Η αντικατάσταση μπορεί να είναι αποτελεσματική στην ανακούφιση σε ορισμένα από αυτά τα προβλήματα. Οι έμπειροι μελισσοκόμοι μπορούν να παράγουν τις δικές τους βασίλισσες, ενώ οι περισσότεροι θα επιλέξουν να αγοράσουν βασίλισσες. Επομένως, η διατήρηση βασίλισσών υψηλής ποιότητας είναι απαραίτητη για κάθε μελισσοκομική λειτουργία.
Η γενετική ποικιλομορφία που προκύπτει από το ζευγάρωμα με πολλαπλούς επιλεγμένους κηφήνες έχει ως αποτέλεσμα υψηλότερη παραγωγικότητα, μειωμένες ασθένειες γόνου και τελικά μεγαλύτερη επιβίωση των μελισσιών. Η αναπαραγωγή κηφήνων αυξάνεται την άνοιξη πριν από την παραγωγή βασιλισσών, διασφαλίζοντας επαρκή αριθμό την περίοδο γονιμοποίησης. Οι μελισσοκόμοι και οι βασιλιτρόφοι πρέπει να διασφαλίζουν επαρκείς και υγιείς πληθυσμούς κηφήνων καθώς αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα για επιτυχημένο ζευγάρωμα των βασιλισσών. Οι παρθένες βασίλισσες ζευγαρώνουν συνήθως μέσα σε 2 εβδομάδες και εάν οι καιρικές συνθήκες δεν επιτρέπουν, μπορεί να αρχίσουν να γεννούν μη γονιμοποιημένα αυγά μετά από 3 εβδομάδες.
Εικ.1. Επιστροφή της βασίλισσας από το γαμήλιο ταξίδι (χαρακτηριστικό το άσπρο σημάδι στο πίσω μέρος της όπως διακρίνεται)
Ένας πρωταρχικός τρόπος προσδιορισμού της ποιότητας μιας βασίλισσας είναι να εξεταστεί το μοτίβο του γόνου και γενικότερα η ανάπτυξη ενός μελισσιού. Η επιθεώρηση των πλαισίων γόνου θα πρέπει να γίνεται σε τακτική βάση κατά τη διάρκεια επιθεωρήσεων ρουτίνας. Μια βασίλισσα υψηλής ποιότητας θα παρουσιάσει ένα σταθερό και άφθονο μοτίβο γόνου. Ομόκεντροι κύκλοι ηλικιωμένου γόνου θα πρέπει να παρατηρούνται σε ένα σφιχτό μοτίβο με λίγα άδεια κελιά που παραλείπονται, με τον παλαιότερο γόνο στο εσωτερικό και τον νεότερο σε παρόμοια στάδια προς τα έξω. Στην περιφέρεια του γόνου, συνήθως αποθηκεύεται μέλι ή νέκταρ που βρίσκεται συχνά στην εξωτερική άκρη του πλαισίου. Η εύρεση ενός πλαισίου με καλυμμένο γόνο από άκρη σε άκρη είναι συνηθισμένο κατά το μεγαλύτερο μέρος της σεζόν.
Εικ.2. Βασίλισσα υψηλής απόδοσης
Ο αριθμός των πλαισίων γόνου που υπάρχουν σε ένα μελίσσι θα ποικίλλει, αλλά ο συσχετισμός του πόσος γόνος θα πρέπει να αναμένεται κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων εποχών θα βοηθήσει τον μελισσοκόμο να καταλάβει εάν παράγεται πολύ λίγος γόνος, γεγονός που περιορίζει και την επέκταση του ίδιου του μελισσιού, αν και αυτό θα ποικίλλει σημαντικά ανάλογα με τις διαφορετικές γεωγραφικές τοποθεσίες και τις πρακτικές διαχείρισης. Κατά τη διάρκεια της άνοιξης, η παραγωγή μεγάλου αριθμού ενήλικων μελισσών είναι απαραίτητη προκειμένου να εκμεταλλευτείτε τη ροή του νέκταρ και την περίοδο παραγωγής μελιού. Τους χειμερινούς μήνες παράγεται ελάχιστος γόνος, αλλά όταν η πρώτη χορτονομή είναι διαθέσιμη και ο καιρός επιτρέπει την έξοδο από την αποικία για τη συλλογή γύρης, η παραγωγή γόνου θα επεκταθεί γρήγορα. Καθώς παράγεται νέος γόνος, οι μέλισσες που διαχειμάζουν θα αντικατασταθούν και είναι απαραίτητο αυτές οι μέλισσες αντικατάστασης να είναι υγιείς και άφθονες. Επιθεωρήστε τα μελίσσια νωρίς την Άνοιξη, ελέγξτε για παραγωγή γόνου και βεβαιωθείτε ότι η βασίλισσα έχει άφθονο χώρο για τη γέννα της, οι εργάτριες έχουν επαρκή αποθέματα τροφής που περισσεύουν για να μεγαλώσουν το νέο γόνο. Οποιαδήποτε απόκλιση από άφθονο και υγιή όψη γόνου (μαργαριταρένιες λευκές προνύμφες, μη τρυπημένο κάλυμμα νύμφης) μπορεί να υποδηλώνει σοβαρό πρόβλημα που τελικά θα επηρεάσει την ικανότητα του μελισσιού να συσσωρεύεται, να παράγει μέλι και να επιβιώνει το καλοκαίρι.
Η ποιότητα μιας βασίλισσας έχει καθοριστεί ιστορικά από μορφολογικές μετρήσεις όπως το βάρος και το πλάτος του θώρακα ή του κεφαλιού της. Αυτοί οι παράγοντες εξακολουθούν να θεωρούνται σημαντικοί σήμερα επειδή αντιπροσωπεύουν μερικούς από τους παράγοντες που επηρεάζουν τη γονιμότητα, αν και είναι σχετικά λιγότερο αξιόπιστοι δείκτες. Επειδή η βασίλισσα είναι υπεύθυνη για την ωοτοκία των γονιμοποιημένων αυγών, ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την ποιότητα της βασίλισσας είναι το πόσο καλά ζευγαρώνει. Ο αριθμός των αποθηκευμένων σπερματοζωαρίων και ο αριθμός των δοτών κηφήνων επηρεάζει έντονα την αναπαραγωγική απόδοση μιας βασίλισσας κατά τη διάρκεια της ζωής της. Ο επιπολασμός ασθενειών και παρασίτων είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες, επειδή μπορούν να περιορίσουν την αναπαραγωγική ικανότητα ή να μεταδοθούν μέσω του σπέρματος και του ωαρίου στους απογόνους.
Η ποιότητα των βασιλισσών επηρεάζεται από πολλούς γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Οι γενετικές ιδιότητες μεταφέρονται στα μελίσσια μέσω της βασίλισσας και των κηφήνων αναπαραγωγής. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν μεγάλη επίδραση στην φυσιολογία και την συμπεριφορά των βασιλισσών. Επίσης χαρακτηριστικά όπως οι εποχές, η χλωρίδα, η σίτιση, η δύναμη του μελισσιού, ο αριθμός και η ηλικία των εμβολιασμένων προνυμφών, η τεχνική εκτροφής των βασιλισσών, η ποσότητα και ποιότητα των κηφήνων, το βάρος, η διάμετρος της σπερματοθήκης, ο αριθμός των σπερματοζωαρίων, ο αριθμός οβαριολών αποτελούν αδιαμφησβήτητα κριτήρια ποιότητας των παραγόμενων βασιλισσών.
Εικ.3. Εποχιακή απεικόνιση ανάπτυξης του ίδιου μελισσιού αρχές Άνοιξης.
Για να δημιουργήσει ένα πρόγραμμα αναπαραγωγής, ο μελισσοκόμος πρέπει να εντοπίσει επιθυμητά χαρακτηριστικά και μεθοδολογίες για τις μετρήσεις απόδοσης των μελισσιών. Η επιλογή μπορεί να βασίζεται σε πολλά χαρακτηριστικά ή να εστιάζεται σε ένα μόνο χαρακτηριστικό, όπως η υγιεινή συμπεριφορά. Ακόμη και κατά την επιλογή ενός μεμονωμένου χαρακτηριστικού, είναι σημαντικό να υπάρχουν κριτήρια που να αποκλείουν μελίσσια που παρουσιάζουν απαράδεκτα χαρακτηριστικά, όπως ακραία αμυντική συμπεριφορά ή κακή ανοχή σε ασθένειες. Τα επιτυχημένα προγράμματα παρακολουθούν την απόδοση των μελισσιών κατά τη διάρκεια των εποχών και κατά τη διάρκεια πολλών ετών.
Η παρακολούθηση και η επιλογή για χαρακτηριστικά σε επίπεδο μελισσιού (ανάπτυξη , παραγωγή μελιού, χειμερινή επιβίωση) είναι χρονοβόρα και αυστηρή. Το τοπικό περιβάλλον και η εποχή θα είναι οι ισχυρότερες επιρροές, επομένως η απόδοση θα πρέπει να κριθεί σε σχέση με άλλες αποικίες στο ίδιο μελισσοκομείο και να συγκριθεί σε παρόμοια χρονικά σημεία. Για παράδειγμα, τα μελίσσια σε μια περιοχή με φτωχούς ανθικούς πόρους θα έχουν χαμηλή παραγωγή μελιού ανεξάρτητα από το γενετικό υπόβαθρο του μελισσιού. Επιπλέον, μελίσσια σε άλλες μελισσοκομικές επιχειρήσεις μπορεί να έχουν αυξήσει τους πληθυσμούς των ακάρεων λόγω της κακής διαχείρισης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο βαθμός συμπεριφοράς των ακάρεων μπορεί να ποικίλλει καθ’ όλη τη διάρκεια της εποχής και επηρεάζεται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Είναι σημαντικό να αξιολογούνται τα μελίσσια ταυτόχρονα και επανειλημμένα, ειδικά κατά τη σύγκριση της απόδοσης σε πολλές τοποθεσίες. Για παράδειγμα, το τεστ για υγιεινή συμπεριφορά θα πρέπει να επαναληφθεί για να επιβεβαιωθεί ότι ένα μελίσσι εμφανίζει τη συμπεριφορά με συνέπεια. Δεν είναι ασυνήθιστο να βρίσκουμε σημαντικές διαφορές στην έκφραση της υγιεινής συμπεριφοράς σε διαφορετικές εποχές του χρόνου ή όταν τα μελίσσια υφίστανται πίεση από το τοπικό περιβάλλον ή τον μελισσοκόμο. Δεδομένου ότι η συμπεριφορά υγιεινής και περιποίησης εκτελείται από τις μέλισσες, η βασίλισσα πρέπει να υπάρχει για τουλάχιστον έξι εβδομάδες στην κυψέλη γιατί η δοκιμή μπορεί να δώσει αναακριβή αποτελέσματα.
Η καθιέρωση ενός προγράμματος εκτροφής μελισσών απαιτεί σχεδιασμό, οργάνωση και αφοσίωση. Ενώ οι μέλισσες αποτελούν αναμφίβολα ουσιαστικό μέρος του γεωργικού μας συστήματος, δεν υπάρχουν απλοποιημένα προγράμματα εκτροφής όπως αυτά για τις καλλιέργειες ή τα βοοειδή για τις μέλισσες. Οι μελισσοτρόφοι πρέπει να ενσωματώσουν προηγμένες πρακτικές διαχείρισης με γνώση της γενετικής προκειμένου να σχεδιάσουν ένα επιτυχημένο πρόγραμμα.
