Απολύμανση του μελισσοκομείου μετά την ανίχνευση ΑΣ

Τα σπόρια του βακτηρίου που είναι υπεύθυνα για την ασθένεια της Αμερικάνικης Σηψιγονίας είναι ανθεκτικά στη θέρμανση. Τα σπόρια καταστρέφονται  στους 110°C για 2-3 ώρες ή στους 140°C για 1-1,5 ώρα.
Για το λόγο αυτό, προτείνεται κηρήθρες από μελίσσια προσβεβλημένα από Αμερικάνικη Σηψιγονία, να μη χρησιμοποιούνται αλλά να καταστρέφονται στην πυρά. Για τις υπόλοιπες παλιές κηρήθρες που χρησιμοποιούνται για λιώσιμο είναι δεδομένο πως ορισμένο φορτίο από όλες τις ασθένειες βρίσκεται ενσωματωμένο σε αυτές. Ένα μεγάλο μέρος των ανθεκτικών σπορίων θα εγκλωβιστούν εντός του κεριού των φύλλων και άρα θα αδρανοποιηθούν. Η φλόγα από το φλόγιστρο μπορεί να ξεπεράσει τους 300°C οπότε ένα καλό πέρασμα στο εσωτερικό της κυψέλης είναι αρκετό για να θεωρήσουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος των σπορίων έχει καταστραφεί. Είναι προτιμότερο να επιμείνετε παραπάνω, να καεί καλά το ξύλο και να ξύσετε και απομακρύνετε κεριά και πρόπολη πριν το πέρασμα με φλόγα.

Όπως αναφέρθηκε και στα προηγούμενα άρθρα η Αμερικάνικη Σηψηγονία είναι μια ασθένεια που προσβάλει τις προνύμφες των μελισσών Apismelliferaκαι των υποειδών τους, με πολύ γρήγορο ρυθμό και μεγάλη ένταση εξάπλωσης. Η εμφάνιση της ασθένειας οφείλεται στον βακτήριο γένους Paenibacillus είδος Paenibacillus larvae (P. Larvae) και η μόλυνση των μέλισσών προκύπτει από την κατάποση των ενδοσπόριων από τις προνύμφες. Τα ενδοσπόρια του βακτηρίου χαρακτηρίζονται ως εξαιρετικά ανθεκτικά καθώς είναι ανθεκτικά σε υψηλές θερμοκρασίες αλλά και σε άλλους φυσικοχημικούς παράγοντες. Επίσης εκτός από την ανθεκτικότητα που παρουσιάζουν τα στελέχη του βακτηρίου έναντι σε κάθε εξωτερικό παράγοντα, τα ενδοσπόρια μπορούν να παραμένουν μολυσματικά σε κάθε επιφάνεια που έχει μολυνθεί (παλιές κηρήθρες, λέπια, υπολείμματα αποξηραμένων προνυμφών) για τουλάχιστον τριανταπέντε χρόνια ενώ τα ενδοσπόρια που έχουν απελευθερωθεί από το κερί, το μέλι, την πρόπολή και σε άλλα προϊόντα μελισσών μπορούν να παραμένουν έτσι για πάνω από εβδομήντα χρόνια. Οπότε ο χρόνος «ζωής» τους σε μολυσματική κατάσταση σε συνδυασμό με την ανθεκτικότητά του το καθιστούν εξαιρετικά επικίνδυνο, ειδικά αν σκεφτούμε ότι σε μια μολυσμένη αποικία μπορεί να εντοπιστούν παραπάνω από ένα δισεκατομμύριο ενδοσπόρια μόνο μέσα σε ένα κελί μιας μολυσμένης προνύμφης. Μέχρι και σήμερα η Αμερικάνικη Σηψηγονία δεν θεραπεύεται με αντιβιοτικά, γι’ αυτό σε περίπτωση μόλυνσής θα πρέπει να εφαρμοστούν ριζικά μέτρα.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία σε περίπτωση που εντοπιστεί κρούσμα στο μελισσοκομείο θα πρέπει το μολυσμένο μελίσσι να απομακρυνθεί, να καταστραφεί και να καταγραφεί από τις αρμόδιες αρχές. Η απολύμανση μετά τη μόλυνση από Α.Σ είναι απαραίτητη για την αποφυγή μετάδοσης της νόσου στα υγιή μελίσσια και την αποφυγή εξάπλωσης της ασθένειας στα γειτονικά μελισσοκομεία. Σημαντικοί μέθοδοι απολύμανσης μετά από προσβολή Α.Σ είναι η χρήση του φλόγιστρου, η καυστική σόδα, το κάψιμο και η ταφή των μολυσμένων υλικών. Μόλις γνωστοποιηθεί η ύπαρξη κρούσματος στο μελισσοκομίο, ο μελισσοκόμος πρέπει να κλείσει τις εισόδους της μολυσμένης κυψέλης και να θανατώσει τις μέλισσες των προσβεβλημένων αποικιών όταν όλες οι μέλισσες έχουν επιστρέψει στην κυψέλη τους (κυρίως αργά το απόγευμα). Έπειτα πρέπει να ανοίξει έναν λάκκο 50 cm και να κάψει τα πλαίσια μαζί με το κερί, το μέλι καθώς και τις μέλισσες από την μολυσμένη αποικία ολοκληρώνοντας την διαδικασία με το θάψιμο των υλικών που αναφέρθηκαν προκειμένου να προχωρήσει σε ενδελεχή απολύμανση. Επίσης η χρήση του φλόγιστρου βοηθά στην εσωτερική απολύμανση των κυψελών, στην απολύμανση των βάσεων και των πλαισίων. Με αυτόν τον τρόπο καταστρέφονται όλοι οι μικροοργανισμοί που προσβάλουν την υγεία των μελισσών συμπεριλαμβανομένης και της Αμερικάνικης Σηψηγονίας. Μόλις η ξύλινη κυψέλη αποκτήσει ένα ομοιόμορφο καφεκόκκινο χρώμα τότε υποδηλώνει ότι το ξύλο έχει θερμανθεί σε επαρκή θερμοκρασία και για αρκετό χρόνο ώστε να αποστειρωθεί σωστά. Μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί στις γωνίες της κυψέλης όπου πρέπει να γίνουν σχολαστικά. Το ίδιο ισχύει για οποιαδήποτε ξύλινο μελισσοκομικό εξοπλισμό (ξύλινες βάσεις, πλαίσια).

Εν συνεχεία, η χρήση της καυστικής σόδας για την απολύμανση των προσβεβλημένων ξύλινων υλικών από Α.Σ είναι αρκετά αποδοτική αλλά απαιτεί προσεκτικό χειρισμό από τον μελισσοκόμο γιατί μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο δέρμα και στα μάτια. Συγκεκριμένα ο μελισσοκόμος χρειάζεται να φοράει ειδικά γάντια από οξεάντοχο υλικό, ποδιά (να μην υπάρχει εκτεθειμένο τμήμα του σώματος), μπότες, προστατευτικά γυαλιά και να διαθέτει δίπλα του άφθονο νερό σε περίπτωση άμεσης επαφής με το καυστικό υλικό. Οι χρησιμοποιημένες κυψέλες που είναι ακόμα σε καλή κατάσταση για να απολυμανθούν χρειάζεται να εμποτιστούν σε καυστική σόδα διάλυμα NaOH 2–6%, θερμαινόμενο στους 80 °C. Ο χειριστής θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός και να προσθέσει πρώτα το νερό σε άδειο δοχείο και έπειτα την καυστική σόδα για να αποφύγει την εκτίναξη μικρών σταγονιδιών που μπορεί να προκαλέσουν εγκαύματα. Έπειτα οι κυψέλες βυθίζονται για 5 με 15 λεπτά και στη συνέχεια πλένονται με ζεστό νερό και παραμένουν έξω μέχρι να στεγνώσουν.

Ακόμη η απολύμανση είναι σημαντική να πραγματοποιηθεί και στα μελισσοκομικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν στις μολυσμένες αποικίες και οτιδήποτε άλλο ήρθε σε επαφή με τις μολυσμένες αποικίες από Α.Σ. Η απολύμανση των εργαλείων μπορεί να γίνει με διάλυμα ανθρακικό νάτριο γνωστό και ως κρυσταλλική σόδα Na2CO3 όπου χρησιμοποιείται 1 μέρος Na2CO3 και 5 μέρη νερό εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί διάλυμα υποχλωριώδους 0,5% (NaClO) για είκοσι λεπτά. Για ακόμα πιο αποτελεσματική εκρίζωση της μόλυνσης προτείνεται η απολύμανση της περιοχής του μελισσοκομείου με διάλυμα υδροξείδιο του ασβεστίου 10–20% Ca(OH)2. Τους επόμενους δύο μήνες, οι υπόλοιπες αποικίες μελισσών πρέπει να παρακολουθούνται στενά, ενώ παράλληλα θα πρέπει να απολυμαίνονται όλα τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για επιθεώρηση  κάθε κυψέλης. Σε όλη την χρονική περίοδο που έχουν απομακρυνθεί τα μολυσμένα και ύποπτα μελίσσια εάν δεν εντοπιστούν καινούρια κρούσματα ή κλινικά ύποπτες αποικίες και δεν έχουν επιβεβαιωθεί ότι νοσούν μετά από εργαστηριακή εξέταση τότε θεωρείται ότι δεν υπάρχει πλέον μόλυνση.

Τέλος είναι σημαντικό ο μελισσοκόμος να διατηρεί το μελισσοκομείο του καθαρό για να περιορίσει την εξάπλωση της Α.Σ. από κάθε πιθανή πηγή μόλυνσης. Γι αυτό είναι σημαντικό να απομακρύνονται όλα τα σκουπίδια όπως είναι τα άδεια σακουλάκια από τροφές, τα υπολείμματα τροφών και να μην εκτίθενται σε ανοιχτό χώρο δίπλα στο μελισσοκομείο τα άδεια πατώματα, γονοφωλιές, κηρόπανα και παρατημένα πλαίσια ώστε να μην μολυνθούν από τις μολυσμένες μέλισσες από Α.Σ. Τέλος σε περίπτωση που στο μελισσοκομείο έχει τοποθετηθεί δεξαμενή με νερό είναι σημαντικό να αφαιρεθεί για να μην προκληθεί εστία μολύνσεων. Εν κατακλείδι η απολύμανση είναι πολύ σημαντική σε τέτοιες καταστάσεις κυρίως σε μελισσοκομεία με μεγάλη προσβολή από Α.Σ.  διότι δεν επιτρέπει την μετάδοση της νόσου.