Ocena stopnia porażenia rodzin pszczelich przez pasożyta Varroa w sezonie pszczelarskim
Monitoring stopnia porażenia rodzin pszczelich przez pasożyta Varroa destructor najlepiej wykonywać we wszystkich rodzinach w pasiece, gdyż mimo, że staramy się utrzymywać je w podobnej sile, to bardzo często stopień nasilenia inwazji może się różnic między rodzinami nawet w tej samej pasiece. Poza tym, liczba roztoczy, która będzie tolerowana w jednej rodzinie, w innej może być śmiertelna ponieważ różna jest tolerancja pszczół na obecność pasożyta.
Badanie osypu zimowego pszczół – dostarcza informacji na temat liczby roztoczy w rodzinie, obecności innych chorób i przebiegu zimowania, ale interpretacja wyniku musi być oparta o obserwowane objawy kliniczne i powiązana oraz z metodą i terminem leczenia . Termin wykonania – wiosna (od połowy lutego do maja). Samice roztoczy są widoczne gołym okiem i mogą leżeć luzem wśród martwych owadów. Na podstawie liczby samic określamy stopień porażenia rodziny: < 10 samic – niskie; 10-50 samic – średnie; >50 samic – wysokie lub być wpięte między płytki pancerza po brzusznej stronie odwłoka pszczół. Duża liczba pszczół w osypie z wpiętymi między płytki pancerza chitynowego pasożytami świadczy o obecności dużej liczby żywych pasożytów na pszczołach w przezimowanej rodzinie.
Badanie dobowej, naturalnej śmiertelności – w czasie kwitnienia wierzby Iwa oraz w ciągu ostatnich 2 -3 tygodni lipca. Należy się zaopatrzyć w: lepką ale nie ociekającą wkładkę dennicową (papier samoprzylepny lub arkusz papieru/folii posmarowany olejem spożywczym lub parafiną, siatkę którą położymy na wkładkę, aby pszczoły nie wynosiły osypujących się pasożytów. Można również wykorzystać osiatkowane dennice higieniczne. Wkładkę i siatkę na trzy tygodnie i jeden raz w tygodniu liczymy samice pasożyta. Parametr ten informuje również pszczelarza o tym że należy jak najszybciej rozpocząć zwalczanie pasożyta. Poniżej przykładowa kalkulacja:
1-szy tydzień = 8 pasożytów
2-gi tydzień = 3 pasożytów
3-ci tydzień = 11 pasożytów
Łącznie 22 pasożytów/21 dni(3 tyg) = 1,05 pasożyta/dzień
Interpretacja wyników:
Miesiąc Badanie osypu dobowego roztoczy – leczenie wspomagające Badanie czerwiu trutowego (% porażenia) leczenie wspomagające
Styczeń –
Luty 2-7
Marzec 2-9
Kwiecień 1-8 2-4
Maj 1-7 2-4
Czerwiec 1-7 3-7
Lipiec 1-8 3-7
Sierpień 3-8 5-10
Wrzesień 5-8
Październik 7-8
Listopad –
Grudzień –
Badanie porażenia prób pszczół pszczelarskiego (kwiecień – sierpień): (1) Flotacja – do plastykowych pojemniczków należy pobierać około 50 g pszczół (lub woreczków – około 500 pszczół) które trzeba bezboleśnie uśmiercić bądź chloroformem bądź poprzez zamrożenie ich w zamrażarce. Po zważeniu pszczół wsypujemy je do pojemników z wodą i detergentem i wytrząsamy. Następnie pszczoły wraz z płynem należy wylać na podwójne sita do cedzenia miodu, przemywać strumieniem wody tak aby na górnym sicie zostały pszczoły a na dolnym (o mniejszych oczkach) samice pasożyta. Na podstawie oceny stopnia porażenia 10 g pszczół (dzieląc liczbę pasożytów na wagę pszczół i mnożąc przez 10) szacujemy procentowe porażenie rodzin pszczelich przez roztocza, co pomagało pszczelarzom w podjęciu decyzji o stosowaniu środków warroabójczych. Metoda ta jednak była związana z zabijaniem pszczół co przy kilkukrotnych pomiarach może zmniejszyć liczbę pszczół w rodzinie. (2) Sugar roll test – (kwiecień- sierpień) – strząsnąć około 50 g pszczół z zewnętrznej ramki na arkusz papieru lub folii i przesypać je do pojemnika, po czym przesypać je o słoika z osiatkowana zakrętką i z 5-cioma łyżkami cukru pudru i kilka razy wstrząsnąć. Po kilku minutach słoik z osiatkowaną zakrętką odwrócić i potrząsać około 1 minuty tak aby cukier i pasożyty przez siatkę wysypały się na sitko. Pszczoły oprószone cukrem pudrem należy wysypać z powrotem do rodziny a cukier z roztoczami przesiać przez drobne sito i policzyć samice. (3) Varroa EasyCheck (Veto-Pharma) – to komercyjne urządzenie do przeprowadzania odmiany testu z alkoholem, ale możemy użyć zimowego płynu do spryskiwaczy samochodowych zawierającego roztwór alkoholu. Do urządzenia wlewamy płyn tak aby zakrył dno pojemnika z otworami, następnie pobieramy około 50 g pszczół. Zakręcamy pokrywkę i krótko wytrząsamy. Następnie ponownie odkręcamy pokrywę , dolewamy płynu do wysokości zaznaczonej na pojemniku i szczelnie zakręcamy. Następnie potrząsamy delikatnie urządzeniem tak aby nie spienić płynu (około 60s). Kolejnym etapem jest usunięcie wewnętrzny pojemnik z pszczołami i liczenie samic pasożyta w przeźroczystym pojemniku. Przykładowa kalkulacja porażenia przy w/w metodach: Do obliczania poziomu porażenia jako liczbę roztoczy w 10 g pszczół- około 100 pszczół (lub wyrażona jako% porażenia) za pomocą wzoru: (łączna liczba pasożytów x 10) = liczba pasożytów na 10 g pszczół Masa netto pszczół (g)
Interpretacja wyników:
TERMIN MONITORINGU Zabiegi biotechniczne i preparaty wspomagające Intensywne leczenie
Kwiecień, maj, czerwiec < 2-4% >4%
Czerwiec, lipiec < 3-7% >7%
Sierpień < 5-10% >10%
Badanie porażenia prób czerwiu
– Odsklepianie czerwiu trutowego/pszczelego – Polega na odsklepieniu przynajmniej 100 komórek z czerwiem i liczeniu liczby samic obecnych na larwach wyprostowanych lub poczwarkach. Jeżeli odsklepiliśmy np. 300 komórek i znaleźliśmy 9 roztoczy to procent porażenia jest równy: 9 x 100/300 = 3%
– Metoda prysznicowa – odsklepiamy cały plaster z czerwiem (trutowym i pszczelim), następnie wypłukujemy zawartość komórek za pomocą silnego strumienia wody z prysznica na dwa sita – górne o średnicy oczek 3mm i dolne o średnicy oczek 1mm. Następnie liczymy odsklepione komórki, znalezione na sicie roztocza i określamy procent porażenia. Przykładowa kalkulacja: odsklepionych komórek – 600, wypłukanych roztoczy – 6 – 6 x 100/600 = 1% (patrz tabela wyżej).
