Επιλογή ώστε οι βασίλισσες να είναι πιο ανθεκτικές στις ασθένειες και προσαρμοσμένες στις τοπικές κλιματικές συνθήκες
Η βασίλισσα είναι το μοναδικό αναπαραγωγικό θηλυκό σε μια υγιή αποικία και επειδή η μακροπρόθεσμη επιβίωση της αποικίας εξαρτάται από την ικανότητά της να παράγει μεγάλο αριθμό απογόνων, η υγεία […]
Η βασίλισσα είναι το μοναδικό αναπαραγωγικό θηλυκό σε μια υγιή αποικία και επειδή η μακροπρόθεσμη επιβίωση της αποικίας εξαρτάται από την ικανότητά της να παράγει μεγάλο αριθμό απογόνων, η υγεία της είναι απαραίτητη για την επιτυχία της αποικίας. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις των παρασίτων και των παθογόνων στην υγεία της βασίλισσας, πώς τα προβλήματα της βασίλισσας μπορούν να επιτρέψουν την ασθένεια και πώς και οι δύο παράγοντες επηρεάζουν την υγεία της. Βασική προϋπόθεση στη σωστή ανάπτυξη των μελισσιών είναι η παρουσία ικανής βασίλισσας, ικανός αριθμός νεαρών εργατριών, αποθέματα τροφών, απουσία ασθενειών, καθαρό υλικό στην κυψέλη. Σε ότι αφορά την ικανότητα της βασίλισσας στην κυψέλη αυτή εξαρτάται από το νεαρό της ηλικίας της, την ποιότητά της, τον πληθυσμό του μελισσιού, το χώρο που έχει στη διάθεσή της για ωοτοκία και φυσικά από τα αποθέματα τροφών στην κυψέλη. Ανάλογα με την εικόνα που έχει όταν ξεκινάει η παραγωγή γόνου αλλά και με τη μορφή του, ο μελισσοκόμος θα πρέπει να κρίνει αν χρειάζεται αντικατάσταση ή όχι.
Η χρήση χημικών θεραπειών για τον έλεγχο του ακάρεως έχει αρκετά μειονεκτήματα όπως το υψηλό κόστος, την εργασία, τα υπολείμματα στα μελισσοκομικά προϊόντα και την ταχεία εμφάνιση ανθεκτικών πληθυσμών ακάρεων. Κατά συνέπεια, υπάρχει επείγουσα ανάγκη χρήσης εναλλακτικών μεθόδων καταπολέμησης του ακάρεως. Η χρήση ανθεκτικών στα ακάρεα μελισσών είναι γενικά αποδεκτό ότι είναι ο πιο βιώσιμος τρόπος για να προχωρήσουμε. Μια προσέγγιση είναι ότι ορισμένοι πληθυσμοί μελισσών που ζουν με το άκαρι για πολλές γενιές χωρίς εφαρμογή για την βαρρόα θα αναπτύξουν φυσική αντοχή που θα συμβάλει σε μια ισορροπία μεταξύ του παρασίτου και του ξενιστή του.
Οι επιδόσεις των πληθυσμών- χαρακτηριστικά
Η βελτίωση του όποιου γενετικού υλικού απαιτεί μακροχρόνιο σχεδιασμό, αναλύσεις, επαναληπτικές μετρήσεις και αναπαραγωγή. Σε κάθε περίπτωση είναι μία δραστηριότητα που δεν μπορεί να αποτελεί μέρος του προγράμματος αυτού και μόνο. Το αντίθετο είναι ουτοπία και αντι-επιστημονικό. Μπορούν όμως να μπουν οι βάσεις για αυτό. Η αρχή έγινε με το προηγούμενο πρόγραμμα και τώρα δίνεται μία πολύ καλή ώθηση. Ένα πρόγραμμα ελέγχου των παραγωγικών χαρακτηριστικών των βασιλισσών θα πρέπει να αφορά χαρακτηριστικά όπως η ανάπτυξη του πληθυσμού και του γόνου, η συλλογή τροφών, η παραγωγή μελιού, η επιθετικότητα, η συμπεριφορά υγιεινής, η τάση σμηνουργίας, η ηρεμία των μελισσών στο τελάρο, η τάση συλλογής πρόπολης. Όλα τα παραπάνω είναι χαρακτηριστικά που συμπεριλαμβάνονται σε όλα τα προγράμματα γενετικής βελτίωσης των βασιλισσών που υπάρχουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι τιμές των χαρακτηριστικών αυτών είναι και εκείνες που στο σύνολό τους θα μας δώσουν τις ‘αναπαραγωγικές τιμές’ για την επιλογή των καλύτερων βασιλισσών.
Οι επιδόσεις των πληθυσμών- χαρακτηριστικά
Η βελτίωση του όποιου γενετικού υλικού απαιτεί μακροχρόνιο σχεδιασμό, αναλύσεις, επαναληπτικές μετρήσεις και αναπαραγωγή. Σε κάθε περίπτωση είναι μία δραστηριότητα που δεν μπορεί να αποτελεί μέρος του προγράμματος αυτού και μόνο. Το αντίθετο είναι ουτοπία και αντι-επιστημονικό. Μπορούν όμως να μπουν οι βάσεις για αυτό. Η αρχή έγινε με το προηγούμενο πρόγραμμα και τώρα δίνεται μία πολύ καλή ώθηση. Ένα πρόγραμμα ελέγχου των παραγωγικών χαρακτηριστικών των βασιλισσών θα πρέπει να αφορά χαρακτηριστικά όπως η ανάπτυξη του πληθυσμού και του γόνου, η συλλογή τροφών, η παραγωγή μελιού, η επιθετικότητα, η συμπεριφορά υγιεινής, η τάση σμηνουργίας, η ηρεμία των μελισσών στο τελάρο, η τάση συλλογής πρόπολης. Όλα τα παραπάνω είναι χαρακτηριστικά που συμπεριλαμβάνονται σε όλα τα προγράμματα γενετικής βελτίωσης των βασιλισσών που υπάρχουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι τιμές των χαρακτηριστικών αυτών είναι και εκείνες που στο σύνολό τους θα μας δώσουν τις ‘αναπαραγωγικές τιμές’ για την επιλογή των καλύτερων βασιλισσών.
Υγιεινή Συμπεριφορά
«Υγιεινή συμπεριφορά» είναι η πράξη με την οποία οι εργάτριες μέλισσες εντοπίζουν και απομακρύνουν τις άρρωστες νύμφες. Η μέθοδος περιγράφεται σε άλλη θεματική ενότητα. Έχουν αναπτυχθεί διαφορετικές μέθοδοι για τον έλεγχο της υγιεινής συμπεριφοράς του γόνου, αλλά οι πιο συνηθισμένες είναι οι δοκιμές γόνου με θανάτωση με χρήση ψύξης και η θανάτωση με καρφίτσα. Η μέθοδος θανάτωσης του γόνου με καρφίτσα προτιμάται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες που εφαρμόζουν εκτροφής και βελτίωσης γενετικού υλικού. Επίσης αναλυτικές οδηγίες και λεπτομέρειες σχετικά με την εκτέλεση αυτών των δοκιμών βρίσκονται στο κεφάλαιο COLOSS BEEBOOK σχετικά με τις τυπικές μεθόδους εκτροφής και επιλογής Apis mellifera. Μελέτες έδειξαν ότι οι υγιείς εργάτριες μέλισσες μπορούν να αφαιρέσουν το καπάκι του γόνου και να αφαιρέσουν τις μολυσμένες από ακάρεα νύμφες 4-7 ημέρες μετά την κάλυψη του γόνου. Οι υγιείς μέλισσες έχουν ανώτερη οσφρητική ευαισθησία η οποίο πιθανότατα εξαρτάται επίσης από διαφορές στην έκφραση γονιδίου της κεραίας.
Η απομάκρυνση των μολυσμένων νυμφών μπορεί θεωρητικά να περιορίσει την ανάπτυξη του πληθυσμού των ακάρεων σε τρία στάδια: (i) τα ανώριμα ακάρεα που έχουν αρχίσει να αναπτύσσονται σε κελιά γόνου θανατώνονται, (ii) κατά τη διαδικασία αφαίρεσης, τα μητρικά ακάρεα μπορεί να είναι κατεστραμμένα ή επηρεασμένα όσον αφορά την περαιτέρω αναπαραγωγική επιτυχία, (iii) η φορητική περίοδος (χρόνος που ξοδεύει τα άκαρι πάνω σε ενήλικη μέλισσα) ενός μητρικού ακάρεως παρατείνεται εάν διαφύγει κατά τη διαδικασία ανοίγματος του κελιού. Έχει αποδειχθεί ότι η επιλεκτική αναπαραγωγή μπορεί να αυξήσει το ποσοστό των αποικιών που εμφανίζουν αυξημένη υγιεινή συμπεριφορά, και ότι η επιλογή αυτού του χαρακτηριστικού μπορεί να είναι ένα αποτελεσματικό μέτρο για να βελτιωθεί η αντοχή του A. mellifera έναντι της βαρρόα.
Διερεύνηση των μηχανισμών ανθεκτικότητας των εγκαταστημένων μελισσοσμηνών.
Οι μηχανισμοί ανθεκτικότητας στο βαρρόα που γνωρίζουμε αναφέρονται ως δύο διαφορετικές συμπεριφορές, Η μία αφορά την ευαισθησία των μελισσών να αντιλαμβάνονται το βαρρόα και να ασκούν εξυγιαντική συμπεριφορά και ονομάζεται ΒΕΕ (= βαρρόα εξυγιαντική ευαισθησία- VSH) και η δεύτερη αφορά την αναπαραγωγική ικανότητα του βαρρόα στα κλειστά κελιά του γόνου και ονομάζεται ΜΑΒ (=μειωμένη αναπαραγωγή Βαρρόα- SMR).
Πρόσφατη δημοσιευμένη μελέτη απέδειξε την αποτελεσματικότητα του χαρακτηριστικού VSH ανταλλάσσοντας βασίλισσες μεταξύ ανθεκτικών και ευαίσθητων μελισσιών. Κάθε φορά που μια ανθεκτική βασίλισσα τοποθετούνταν σε ένα ευαίσθητο μελίσσι, ο πληθυσμός των ακάρεων έπεφτε. Από την άλλη πλευρά, κάθε φορά που μια ευαίσθητη βασίλισσα τοποθετούνταν σε ανθεκτικές αποικίες, ο πληθυσμός των ακάρεων αυξανόταν.
Οι δύο μηχανισμοί απαιτούν και διαφορετική προσέγγιση και μεθοδολογία, ενώ υπάρχουν και κοινές πρακτικές. Ο πρώτος ως ένα βαθμό μπορεί να μετρηθεί από τους επικουρικούς συνεργάτες, με απλούς τρόπους όπως α) το τεστ της εξυγιαντικής συμπεριφοράς την άνοιξη και νωρίς το φθινόπωρο, β) μέτρηση του βαθμού προσβολής του βαρρόα σε συνεχείς μήνες μετά το καλοκαίρι και γ) καθώς και τη φυσική θνησιμότητα του βαρρόα νωρίς την άνοιξη. Ο δεύτερος μηχανισμός απαιτεί την εξειδίκευση συνεργατών γι αυτό και απαιτείται ένας εργαστηριακός βοηθός για να αναλύσει δεκάδες τελάρα με σφραγισμένο γόνο; στα κελιά αυτά θα διερευνώνται οι απόγονοι του βαρρόα, και θα καταγράφονται τα κελιά με 1 θηλυκό, με πολλά θηλυκά, με απογόνους, χωρίς απογόνους, με ή χωρίς αρσενικό, και το είδος των απογόνων. Την ίδια στιγμή θα γίνεται έλεγχος για το εάν τα κελιά έχουν ανοιχτεί και ξανακλειστεί από τη μέλισσα. Όλα τα παραπάνω μαζί θα δώσουν μία καλή εικόνα των μηχανισμών ανθεκτικότητας στο βαρρόα.
